Bieszczadzka klasyka (Połonina Wetlińska) i bieszczadzkie odkrycie (Jasło).

W ciepły, słoneczny poranek wyruszam z Wetliny na najczęściej przeze mnie odwiedzą połoninę - oczywiście Połoninę Wetlińską. Dziś zatem nie będzie zarośniętych klimatów dla "koneserów", ale klasyka, zwłaszcza, że zaczynam tradycyjnie żółtym szlakiem w kierunku przełęczy Orłowicza.

Innych turystów prawie brak. Samotnie płacę haracz parkowi narodowemu, potem frekwencja również za wiele nie wzrasta. Podczas postoju pod deszczochronem mija mnie zaledwie jedna osoba.

Na ostatnim podejściu pod przełęcz zjawia się wiatr, który zmniejsza odczuwalność temperatury, a ta była wysoka od samego rana.

Przełęcz Orłowicza okupują ze trzy osoby. Nie zatrzymuję się, tylko od razu skręcam na wschód - Hnatowe Berdo, Osadzki Wierch i Roh są polem starcia pomiędzy słońcem i chmurami. Praktycznie zawsze na tej połoninie miałem ładną pogodę.

Co jakiś czas staję kontemplując widoki w obie strony: na Otryt i Góry Sanocko-Turczańskie oraz na pasmo graniczne z Paprotną, Riabią Skałą i Jasłem.

Zawsze interesował mnie las znajdujący się na tej wysokości, rozdzielający połoninę na dwie nierówne części. Niektóre drzewa chyba za dużo naoglądały się horrorów.

Hop, i las za mną. Smerek w końcu został doświetlony, bo długo okupował go cień, a na szlaku ciągle pustawo.

Początkowo planowałem szybko przeciąć Wetlińską, zejść do Berehów i wejść jeszcze na Połoninę Caryńską, gdzie miałem spotkać się z Kaśką, która pojechała dziś z tatą do Mucznego. W pewnym jednak momencie stwierdziłem, że ograniczę swą aktywność tylko do Wetlińskiej, bo dzięki temu będę mógł pójść naprawdę niespiesznie i delektować się każdą chwilą i każdym krokiem. Dawno tak przyjemnie wolno mi się nie szło 😛.

A z boku dość głębokie doliny wijącego się Sanu i jego dopływów.

Oficjalnie niedostępne Hnatowe Berdo.

 

 

Z racji niskiej frekwencji mogę mówić napotkanym turystom "cześć" lub "dzień dobry" i nie grozi mi zwichnięcie języka. Wszyscy grzecznie odpowiadają oprócz jednej starszej pary, która popatrzyła na mnie jak na idiotę.

Jeden z moich ulubionych bieszczadzkich widoków: wielka pętla, przełęcz Wyżniańska i ukraińskie szczyty na horyzoncie, z Pikujem (Пікуй) na czele.

Z Osadzkiego Wierchu (1225 metrów n.p.m.), czyli najwyżej udostępnionej góry na połoninie, po raz pierwszy widzę obiekt, który mnie dzisiaj tu przyciągnął.

To ujęcie też bardzo lubię: Hasiakowa Skała ze schroniskiem i strzelająca w górę Połonina Caryńska. I tylko te dwie budy poniżej to dla mnie nowość.

Osadzki Wierch i Roh zostają z tyłu, a ja powoli zbliżam się do miejsca, gdzie jeszcze kilka lat temu stała legenda...

O "Chatce Puchatka" słyszał zapewne każdy, kto był w Bieszczadach, nawet jeżeli jej nie wizytował. Najwyżej położone schronisko w paśmie i właściwie jedyne, które nie znajdowało się w dolinie. Doskonałe miejsce widokowe z kapitalnymi wschodami oraz zachodami słońca i ponownie jedyne, gdzie legalnie można je było podziwiać na terenie parku narodowego. O klimacie panującym w samym schronie opinie były już podzielone, choć dziwnym trafem często najbardziej krytyczni byli wobec niego ci, którzy nigdy go nie odwiedzili, a przynajmniej w nim nie nocowali (to zresztą dość częsty przypadek w dyskusjach, gdy hasło "nie wiem, ale się wypowiem" pada regularnie 😏). Trudno zaprzeczać, iż warunki były w nim spartańskie, ale też zdecydowana większość osób przychodziła tam nie po to, aby wygodnie się wyspać, lecz żeby przekimać kilka godzin i wyskoczyć radośnie na początek kolejnego dnia. Sam nocowałem w "Chatce" raz, podczas pierwszego pobytu w Bieszczadach w 2015 roku: rano zachwycił nas wschód słońca oraz widmo Brockenu (niestety, jak na razie widziałem je tylko raz). Z kolei moja ostatnia wizyta w budynku odbyła się cztery lata później, kiedyś to czuć już było jego tymczasowość, a za toalety służyły płatne toj-toje.

Czarne chmury zbierały się nad "Chatką" od dawna, aż wreszcie zapadła decyzja o jej "przebudowie", jak ładnie nazwano całkowitą rozbiórkę oraz postawienie nowego budynku. W niekończących się dyskusjach w środowisku turystycznym ścierali się zwolennicy i przeciwnicy takiego działania, przy czym znowu odniosłem wrażenie, że wśród zwolenników najwięcej było tych, którzy z dotychczasowym schroniskiem nie mieli nic wspólnego. 

Od 2020 roku trwają prace budowlane. Koncepcje co do tego, jak ma funkcjonować nowa "Chatka Puchatka" także były rozmaite, bo początkowo pojawiały się opinie rzucane przez park narodowy, że dla nocujących przygotowanych zostanie tylko kilka łóżek w pokojach, do których klucze trzeba będzie odbierać... w dolinie. Słowem - drogie spanie dla nielicznych. Później to zrewidowano, ale jak będzie w rzeczywistości - zobaczymy! Według pierwotnych założeń "Chatka Puchatka" powinna być otwarta już od jesieni ubiegłego roku, jednak termin oddania do użytku ciągle przesuwano. Winiono wykonawcę, pogodę, pandemię i... turystów. Podczas mojej wizyty w czerwcu wydawało się, że w końcu otworzą schronisko w sierpniu, lecz właśnie czytam, że i to się nie uda.

Ścieżkę w pewnym momencie przegradza drewniany szlaban i drogowskaz kierujący w bok, w obejście szczytu. Tabliczka z napisem "chroń przyrodę" wygląda tutaj raczej kretyńsko - w jaki sposób poruszanie się po starym szlaku, który wkrótce i tak zostanie przywrócony do użytku, miałaby niszczyć środowisko??

Na obejściu spotykam... toj-toje. Darmowe! Ich obecność wcale mnie tutaj nie dziwi i nie bulwersuje - w końcu na całej połoninie nie jak skorzystać z toalety, co zresztą widać na zalesionym odcinku i pod jednym, jedynym drzewem, gdzie walają się setki chusteczek. Człowiek przecież tak ma, że czasem musi się wypróżnić i nie będzie z tym czekał, aż powróci do cywilizacji...

Jesienią 2019 roku poniżej schroniska BdPN wybudował dwie bacówki. Miały pomóc w przywróceniu wypasu zwierząt na połoninie (w przeszłości Wetlińska była jednym wielkim pastwiskiem dla Rusinów z okolicznych wsi) oraz jako tymczasowy bufet. Żadnych stad nie widać, bufetu rzecz jasna również nie, ale to fajne miejsce, aby odpocząć sobie w cieniu.

Siadam, wyciągam sobie niezbyt ciepłego sikacza i chłonę chwile. Tu już nie jest tak pusto i spokojnie, bo cisną ludzie z przełęczy Wyżnej, choć nadal nie można określić tego jako dzikiego tłumu. Dominują rodziny z dziećmi, a zwłaszcza z noworodkami. Obnoszą je dookoła bacówek jak jakieś trofea.

- Dzielna dziewczynka, dała radę! - mówi dumna matka do jednej z malutkich córek.

- A co, weszła tutaj sama? - dziwią się siedzące pod ścianą kobiety.

- No, nie... - speszyła się matka. - Wniosłam ją na plecach. Ale i tak dzielna dziewczynka!

Takich rozmów nasłucham się wiele. Trwają również dyskusje o obuwiu górskim, co brzmi zabawnie, bo większość obecnych posiada na nogach jakieś szmaciane adidasy albo mokasyny, ewentualnie sandały lub klapki. Mamy w klapkach targają za ręce dzieci w klapkach i narzekają, że podejście było śliskie.

Z kolei pewien brzuchaty tatuś uparł się, aby schodzić zamkniętym szlakiem (Końską Drogą), który służy obecnie do transportu towarów na budowę schroniska. Jego kilkuletni syn ogłosił bunt, stwierdził, że nie chce iść nieczynną drogą.

- Chodź, tatuś wie co robi - uspokaja mamusia. - Poza tym popatrz, tam można chodzić, zobacz ile osób nim idzie - i rzeczywiście pokazuje turystów, tyle, że podążających w kierunku Osadzkiego Wierchu. Małe kłamstwo, aby uratować wersję ojca oraz groźby w końcu podziałały i syn potulnie poszedł za swoim przewodnikiem 😏.

Bliskość nowej "Chatki Puchatka" kusi. Spod bacówek widać jedynie fragment dachu, a przecież chciałoby się więcej. Co rusz ktoś podchodzi do szlabanu i zastanawia się, czy podejść te kilkaset metrów. Ale czujne oczy nie śpią - ledwie panie ze Śląska przekroczyły przegrodę aby zrobić sobie zdjęcia kawałek za nią, a już z góry zjechał samochód strażników parku i zaczął straszyć...

Chwilę potem pojawił się pojazd gąsienicowy z (prawdopodobnie) robotnikami na pace, który pomknął w dół w tumanach kurzu, smrodu i wśród potężnego huku. Taki transport zapewne nie ma żadnego negatywnego wpływu na unikalne środowisko w parku narodowym, w przeciwieństwie do zboczenia ze szlaku przez turystę albo gdy zerwie on jakiś kwiatek lub roślinkę...

Moim zdaniem całą tę sprawę źle rozwiązano. Można było podejrzewać, że budowa będzie cieszyła się sporym zainteresowaniem i będzie wiele osób, które chciałyby na własne oczy zobaczyć postępy. Park mógł zostawić fragment starego szlaku do jakiegoś punktu widokowego zlokalizowanego kilkadziesiąt metrów od budynku, na przykład od strony dawnego dojścia od Berehów. I wilk byłby syty i owca cała. Ale nie, zamknięto wszystko i odrzucono tak, aby nikt postronny nie mógł zobaczyć co się dzieje na placu budowy, strasząc mandatami albo próbując wzbudzić litość dla biednej przyrody. Naturalnie nasuwają się wówczas myśli, czy czasem nie ma tam czegoś do ukrycia, nie są łamane jakieś przepisy albo kręcone wałki... To naprawdę dość dziwne, że na wszelkich budowach tak się pilnują, aby nikt obcy tam nie zaglądał nawet z daleka, a na wyciągnięty aparat reagują z furią. Mogę jeszcze zrozumieć coś takiego w przypadku prywatnych inwestycji, lecz przecież tu chodzi o pieniądze wydawane z publicznych pieniędzy przez instytucję finansowaną z podatków tych, którym jeszcze chce się pracować.

Po przerwie zaczynam na spokojnie schodzić w dół, sycąc wzrok widokami na Caryńską oraz na polanę obok bacówki pod Rawkami.

Myślę, czy schodzić do Berehów (Brzegów) Górnych czy raczej do przełęczy Wyżnej, bo tego drugiego odcinka jeszcze nigdy nie zaliczyłem. Zauważam, że szlak został profesjonalnie przygotowany dla każdego turysty, zadbano również o ważne komunikaty. Z rozmowy dwóch mijanych kobiet dowiaduję się, że jedna z nich "ma starte oko" (cokolwiek to znaczy).

Łąki nad przełęczą to ładna panorama zboczy Działu, przebija się także dach bacówki.

Przełęcz Wyżna, zwana również przełęczą nad Berehami Górnymi, była kiedyś zachodnią granicą wioski Berehy (Brzegi) Górne (Береги́ Горі́шні), gdyż zabudowa sięgała aż tutaj. Dziś to wielki parking i restauracja.

Jest też kilka pomników (m.in. pamięci ofiar gór oraz Jerzego Harasymowicza), a Połonina Wetlińska wydaje się stąd bliska i niska.

Punkt widokowy na Połoninę Caryńską.

Niedawno oglądałem filmik, gdzie pewien vloger (dziwaczne słowo) zdradzał widzom trzy sekrety, jak uniknąć tłumów w Bieszczadach. Brzmiało intrygująco. Otóż należy po prostu wyjść na szlak wcześnie rano, późno po południu albo przyjechać jesienią. Prawda, że nikt inny na to nie wpadł? 😛

Śmichy chichami, ale już w ubiegłym roku o godzinie szesnastej na Tarnicy byliśmy prawie sami, to już jest na tyle późna pora, że turyści krótkodystansowi są już dawno na obiedzie lub w swojej kwaterze. Teraz na zegarku mam ledwo kwadrans po piętnastej, a na parkingu połowa stanowisk zieje pustką, choć zazwyczaj jest on zapchany do granic możliwości. Przy drodze stoi osobówka z dużym napisem "Wetlina" za szybą, lecz tradycyjnie ignoruję taki środek transportu i czekam na stopa. Na spokojnie i bez nerwów...

Zatrzymuje się siódmy z kolei wóz. Kierowca pochodzi z Wałbrzycha.

- Prawie jesteśmy sąsiadami - śmieje się. Przyjechał w Bieszczady ze znajomymi, ale oni nie chodzą po górach, więc on udaje się na samotne wędrówki.

- To po co tu przyjechali? - dziwię się.

- Sam nie wiem - wzrusza ramionami. - Chyba tak moda... No i do knajpy można pójść.

Proszę, aby wysadził mnie przy sklepie w Wetlinie (Ветлина). To nie byle jaki obiekt, ale "Sklep u Zdzicha". Tu można jeszcze poczuć klimat dawnych Bieszczadów, spotkać zakapiora albo innego trinkowego, obejrzeć telewizję albo posłuchać gitary, śpiewu czy poezji. Sam właściciel to również znana postać, posiadacz słusznego zarostu, występował w telewizji, jest także mistrzem Polski w żonglowaniu piłką w pozycji siedzącej!

Dokładnie naprzeciwko sklepu znajduje się kościół katolicki. Stanął obok starszego kościoła drewnianego, z kolei ten wzniesiono dokładnie na dawnym cmentarzu. Cerkiew z okresu międzywojennego została w 1946 roku spalona przez polskich żołnierzy, a w 1950 wysadzono ją w powietrze. Po Bojkach pozostał tylko rząd wiekowych lip, odgradzających kiedyś groby od drogi.

Idąc do "Cienia PRL-u" spotykam starszą parę, która na połoninie nie odpowiedziała mi "dzień dobry". Wyglądają na wykończonych. Dobrze im tak 😛.

Kolejnego dnia postanowiłem odwiedzić nową dla mnie okolicę, czyli Jasło. Kaśka już tam kiedyś była i mówiła, że to nic ciekawego, zero widoków, ale idzie ze mną. Początkowo chciałem ruszyć ze Smereka (Смерек, w latach 1977-81 Świerków), lecz z rana zaczęła boleć mnie noga, więc wybraliśmy krótszą trasę z Przysłupa (Присліп). Jeszcze niedawno kursowała tutaj wąskotorówka, jednak od dwóch lat z nieznanych mi przyczyn jazdy w tę stronę znów wstrzymano.

Do wioski dowieźli nas ludzie "tatrzańscy". Tak przynajmniej się określali: że owszem, Bieszczady piękne są, że fajnie, ale oni całe życie chodzili po Tatrach i tam to prawdziwe góry. Tylko trochę za drogo. I za tłoczno. Faktem jednak jest, że pod koniec czerwca w Wetlinie tłumów nie było, ponoć nawet Solina świeciła wolnymi miejscami. Powód? U niektórych ceny oszalały i przebiły sufit ze zdrowym rozsądkiem.

"Nasz" żółty szlak nie widnieje na starszych mapach, więc musiał zostać wytyczony nie tak dawno temu. Najpierw prowadzi przez łąki, potem wchodzimy w las z przyjemnym cieniem. Moja noga początkowo reaguje bólem, ale kolejne kilometry ją odpowiednio rozruszają. Nie mam pojęcia, dlaczego zaczęła szwankować; gdy kładłem się spać, to jeszcze wszystko było w porządku.

Wyżej zaczynają się pierwsze nieśmiałe widoki, na razie jeszcze ograniczone przez drzewa.

Z każdym kolejnym metrem robi się coraz ładniej.

Na kopcu stoi wieża triangulacyjna, na której wisi tabliczka, iż oto jesteśmy na Jaśle (1152 metry n.p.m.). W rzeczywistości właściwy szczyt jest kilkaset metrów dalej przy rozdrożu szlaków.

 

 

Obok wieży ustawiono ławkę, którą okupuje ekipa z winem "Bieszczady". Mili ludzie, poczęstowali spragnionego turystę 😏, pogawędziliśmy trochę i zaprosili nas do wetlińskiego PTTK-u w październiku. Stąd już są całkiem konkretne widoki, choć zupełnie nie połonińskie. Podobały się nie tylko nam, bo dwójka dziewcząt pręży muskuły do zdjęć na tle gór.

Spojrzenie w kierunku granicy: bliski Okrąglik, dalej Ptasza i Dziurkowiec. Na horyzoncie szczyty ukraińskie i słowackie.

Po zwolnieniu ławeczki robimy zdjęcie grupowe oraz uwieczniam się z faną.

Podejście na prawdziwy szczyt i on we własnej osobie przy Głównym Szlaku Beskidzkim.

Na lewo Okrąglik. Na prawo Małe Jasło (i jakiś robak, który się załapał do zdjęcia). Prosto, oddalony o ponad trzydzieści kilometrów, Wyhorlat (Vihorlat), najwyższy szczyt pasma Wyhorlat (Vihorlat). Całkiem nieźle jak na tereny "zupełnie bez widoków" 😏.

Na drzewach pełno oznaczeń po "Biegu Rzeźnika". To chyba pewna przesada, aby zostały tu na stałe, można dostać oczopląsu.

Schodzimy nieco w dół, aby następnie podejść na Szczawnik, aż w końcu na Małe Jasło. Tu również jest wieża geodezyjna, a napotkani turyści częstują pyszną nalewką (śmietanówka lub coś podobnego).

No i oczywiście widoczki.

Kasia ciągle twierdziła, że postrzępiona góra to Mochnaczka nad Cisną, ale w ogóle mi to nie pasowało: za blisko i za wysoko. Po lekturze mapy wyszło, że znowu mam rację 😏 - mamy przed sobą Łopiennik, który łoiłem w upale przed rokiem. Z innych istotnych obserwacji - przebija się Jezioro Solińskie, to tylko trochę ponad dwadzieścia kilometrów od Małego Jasła.

Małe Jasło z polany poniżej szczytu. I punkt oznaczony słupkiem, ale według mapy to nic istotnego.

Od tego momentu głównie schodzimy, choć jeszcze ze trzy wzniesienia musimy trawersować. Ruch jest tu zaskakująco duży, ale to pokłosie odbywającego się w Cisnej festiwalu "Zew się budzi". Niemal wszyscy mijający nas ludzie mają kolorowe opaski, a więc przyjechali właśnie na niego i zapewne w normalnej sytuacji byłoby tu raczej pusto. Dominują osoby w szmaciankach na stopach i na lekko, nawet bez małej butelki wody. Chyba myśleli, że do szczytu jest bliżej, a przecież podejście z Cisnej do najlżejszych nie należy...

Jestem niesamowicie zadowolony z dzisiejszej trasy - Jasło i Małe Jasło to moje prawdziwe bieszczadzkie odkrycie! Warto czasem odstąpić od oklepanych szlaków i udać się w zalesione okolice pasma granicznego.

Na samym dole oglądamy pomnik ofiar katastrofy śmigłowca z 1991 roku. W czasie kręcenia zdjęć do "Magazynu Kryminalnego 997" zginęła załoga wojskowej maszyny oraz policjanci znajdujący się na pokładzie.

Przez drzewa przebija się muzyka, coraz głośniejsza. Trudno stwierdzić, czy to jakaś festiwalowa próba, czy ktoś już gra. Im bliżej zabudowy Cisnej (Тісна), tym więcej człowieków i walających się śmieci. Przy polu namiotowym, gdzie trwa impreza, kręci się sporo widzów, ale gdzież mu tam do woodstockowych tłumów...

Uderzamy do "Siekierezady", spragnieni zimnego piwa. Są wolne stoliki, ale kolejka do baru tak się zakręciła, że szybko stamtąd uciekamy. Robimy zakupy w sklepie i idziemy na torowisko wąskotorówki, aby usiąść za mostem nad Solinką.

W gwarze rozmów sąsiadów można wychwycić ciekawe wątki:

- Ubrałam koszulkę Motörhead i bałam się, jak zostanę przyjęta, bo tu w końcu rządzi KSU - opowiada przejęta nastolatka. - Ale jest spoko, nikt się nie czepia - dodaje z ulgą.

Powrót do Wetliny oczywiście autostopem. Zabiera nas chłopak ze Stalowej Woli. Wyskoczył sobie na jedną lub dwie noce w Bieszczady, aby "zobaczyć, czy coś się dzieje". Zajeżdżamy z nim od razu aż do PTTK-u, gdzie można sobie posiedzieć nad rzeką i pomoczyć zmęczone stopy.

Ośrodek PTTK to nadal miejsce, które warto odwiedzić. Tu najłatwiej o integrację i ciekawie spędzony czas. Ceny również idą w górę z roku na rok, ale jeszcze nie są tragiczne, a np. zupa za dziesięć złotych to prawdziwa okazja. I tylko jak zobaczyłem efekt masakry drzew przy domkach kempingowych, to trochę mnie zemdliło...

W PTTK-u spędziliśmy również ostatni bieszczadzki wieczór. Na łące rozpalono ognisko, zebrało się sporo osób, był nawet jeden zagubiony Czech, a także facet ze Stalowej Woli. Kwitły rozmowy, w których poruszano ciekawe, górskie tematy, np. o dżender i męskich wzorach dla dzieci. Przy strawie i napitkach siedzieliśmy dość długo, w ten oto sposób kończąc kolejny udany wyjazd.

W niedzielę znowu upał, wczesnym popołudniem mamy autobus powrotny. W "Cieniu PRL-u" żegna nas śpiew Samolota i jego pies 😏.